حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در آخرین انتخابات سراسری که در سال ۲۰۰۷ برگزار شد، موفق شد در مناطق کردنشین در جنوب شرقی این کشور از احزاب و گروه های کرد پیشی بگیرد و بیشترین رای را از آن خود کند.

وعده اصلاحات و بهبود وضعیت کردهای ترکیه که برای دهه ها از حقوق اصلی خود محروم بوده اند، دلیل اصلی توجه مردم این منطقه به این حزب و شخص اردوغان بود.

از آن زمان چند سالی گذشته، اما دولت رجب طیب اردوغان نتوانسته به عمده وعده های خود عمل کند.

طی هفته های اخیر افزایش میزان حملات پیکارجویان کرد وابسته به گروه کارگران کردستان ترکیه پ ک ک علیه نیروهای ارتش ترکیه چالش جدیدی را برای دولت آقای اردوغان به وجود آورده است.

روزی نیست که خبری در مورد درگیری و مرگ سربازان ترک و پیکارجویان کرد، منتشر نشود.

نیروهای ارتش ترکیه به تلافی این حملات، دست به بمباران شدید مواضع شورشیان کرد در کوهستان های شمال عراق زده اند.

تا یک سال و اندی پیش، وضعیت به این تیرگی نبود و فضای امید و خوش بینی در میان کردها و ترک هایی که به لزوم تغییر فضای امنیتی حاکم بر روابط دولت و کردهای این کشور معتقدند، وجود داشت. 

اردوغان طرح هایی را برای بهبود وضعیت کردها در کشور اعلام کرده بود و این امیدواری (هر چند اندک) وجود داشت که به چند دهه خشونت ها که جان دهها هزار نفر را گرفته، با طرح "گشایش سیاسی" نخست وزیر، پایان داده شود .

راه اندازی اولین تلویزیون کردی زبان، فراهم کردن تسهیلاتی برای آموزش زبان کردی از یک سو و اعلام آتش بس یک طرفه از سوی پ ک ک در آوریل ۲۰۰۹ بارقه هایی از امید را برای حل این مشکل کهنه و قدیمی ترکیه ایجاد کرد.

اما امروزه این روزنه های "گشایش" اگر به کلی بسته نشده باشد، دستکم به بن بست خورده است.

گروهی از کردها می گویند دیگر به صداقت دولت در رویکرد مسالمت جویانه برای حل مساله کردها باور ندارند.

رویکرد دوگانه؟
اگرچه دولت آقای اردوغان عزم خود را برای حل مشکل کردها از طریق راه حلی سیاسی اعلام کرده بود اما دولت او از حمایت تمام ارکان نظام سیاسی ترکیه برخوردار نبود.

ملی گرایان و بخش عمده ای از سکولارهای ترکیه که همواره از در مخالفت با اصلاحات دولت عدالت و توسعه وارد شده اند، هر گونه رویکرد مسالمت آمیز نسبت به کردها را رد کرده و می گویند این کار باعث می شود تا هویت ملی ترکیه تضعیف شود.

مخالفان از جمله حزب جمهوری خلق که از بدو تاسیس ترکیه مدرن، قدرت را در این کشور در دست داشته، بر این باورند که واگذاری امتیازات به کردها می تواند ترکیه را دچار شکاف های قومی کند.

از طرفی در زمانی که دولت ترکیه صحبت از اعطای حقوق به کردهای ترکیه می کرد، عملیات ارتش ترکیه در مناطق کردنشین ادامه داشت.

دادگاه قانون اساسی نیز فعالیت حزب جامعه دموکراتیک ترکیه، اصلی ترین حزب کردهای این کشور را که دارای ۱۹ نماینده در مجلس بود، ممنوع اعلام کرد که این منجر به درگیری هایی در مناطق کردنشین میان نیروهای امنیتی و کردها شد. به دنبال این درگیری ها، اردوغان خواهان وحدت ملی در کشور شد.

کردهای ترکیه خواهان آن هستند که دولت ترکیه با عبدالله اوجالان، رهبر دربند کردها وارد مذاکره شود، کاری که دولتمردان ترکیه از انجام آن خودداری می کنند.

این باعث شد تا اوج آلان دو ماه پیش از زندان امنیتی که در آن به سر می برد، هشدار دهد که در صورت ادامه بی اعتنایی دولت ترکیه، پیشنهاد خود برای مذاکره را پس خواهد گرفت.

کردها خواهان اصلاح بندی از قانون اساسی ترکیه هستند که به موجب آن همه شهروندان ترکیه "ترک" محسوب می شوند. آنها همچنین خواهان آن هستند تا در مدارس عمومی، زبان کردی تدریس شود.

تب انتخابات اردوغان را فرا می گیرد؟
درگیری های جدید و کشته شدن دهها سرباز ترک باعث شده تا فشارها بر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه برای دادن پاسخی قاطع به پیکارجویان کرد افزایش یابد.

رئیس اصلی ترین حزب مخالف در ترکیه خواهان برقراری مقررات رفت منع و آمد در برخی نقاط در جنوب شرقی ترکیه (مناطق عمدتا کردنشین) شده، اگرچه ارتش این احتمال را رد کرده است.

رجب طیب اردوغان می گوید به رغم این خشونت ها، اصلاحات ادامه می باید اما نزدیک شدن به موعد انتخابات سراسری سال آینده ترکیه، دست نخست وزیر ترکیه را برای انجام اصلاحات باز نمی گذارد.

اردوغان به دنبال شدت گرفتن حملات کردهای پیکارجو، لحن خود را تغییر داده و از عزم خود برای نابودی و ریشه کن کردن پ ک ک خبر داده است.

افزایش تلفات نیروهای ترک منجر به افزایش احساسات ملی گرایانه در میان قشرهایی از مردم ترکیه شده است.

این امر به خصوص با توجه به نزدیک شدن به زمان انتخابات، کار را برای آقای اردوغان و دولت او سخت می کند. با توجه به این موضوع، بعید به نظر می رسد که دولت در شرایط فعلی بتواند و بخواهد امتیازاتی در این خصوص دهد.

هدف از خشونت ها چیست؟
در صورتی که خشونت ها در ترکیه ادامه پیدا کند و راه حلی برای آن پیدا نشود، این مساله می تواند به تلاش های ترکیه برای ارتقای جایگاه خود در منطقه و در سطح جهانی آسیب وارد کند.

این نگرانی وجود دارد که بحران به سایر مناطق ترکیه از جمله پایتخت کشیده شود و جامعه و اقتصاد ترکیه را با مشکلات جدی رو به رو کند.

اما چه راه حلی می تواند به این بحران دهها ساله پایان دهد؟
دولت های متوالی ترکیه به جز در دوره هایی کوتاه مدت با دنبال کردن راه حل نظامی که هزاران کشته بر جای گذاشته، نتوانسته اند به این مناقشه پایان دهند.

دولت اردوغان شاید اولین دولتی باشد که به طور جدی تلاش هایی در این زمینه کرده و با اعمال اصلاحاتی درصدد بر آمده تا این معضل قدیمی را از میان بردارد.

اما دشواری های امر سیاست در ترکیه مدرن باعث شده تا حتی این دولت که بیشترین میزان اصلاحات را در این کشور از زمان شکل گیری انجام داده، در این راه موفق نشود.

ادامه روند فعلی و ناتوانی در حل این معضل در دراز مدت می تواند به تضعیف دولت های بر آمده از دموکراسی در این کشور منجر شده و قدرت ارتش را که طی سال های حکومت حزب عدالت و توسعه کم شده، دوباره تقویت کند.

سئوال اصلی این است که آیا پیکارجویان کرد با حملات مداوم خود و دامن زدن به خشونت ها، خواهان ساقط کردن دولت اردوغان و یا حداقل پشیمان کردن او از ادامه اصلاحات هستند؟

اگر هدف این باشد، هم کردها و هم ترک ها، در این میان بازنده خواهند بود.